"అనుక్షణికం" నచ్చని విధం

అవుటాఫ్ ది బ్లూ, "అనుక్షణికం" మొదలు పెట్టాను. "హిమజ్వాల" తరువాత ఇంకెప్పుడూ వడ్డెర జోలికి వెళ్ళి నడ్డి మీద వడ్డింపులు పుచ్చుకోకూడదనుకున్నాను గానీ, ఇంటర్నెట్‌లో అక్కడక్కడా ఈ పుస్తకాన్ని గురించిన హడావిడి చూసాక మళ్ళీ కాస్త మనసు లాగింది. మొదటి అధ్యాయంలో శ్రీపతి పాత్ర పరిచయం వరకూ బానే నడిచింది. ఉస్మానియా కళాశాల వర్ణన అయితే—కనీసం చదివేటప్పుడు కథని మనోఫలకంపై మరింత స్పష్టంగా ఊహించుకునేందుకు వీలుగానైనా—వచ్చే ఆదివారం ఓసారి కళాశాలకి వెళ్ళి చూడాలనిపించేంత బాగుంది. రచయిత, శ్రీపతి ముసుగులో, స్వప్నరాగలీనకు మానవాతీతమైన మార్దవాన్ని ప్రసాదించబూనడమూ ఎలాగో భరించేశాను. (మచ్చుకి, "షి ఈజ్ టూ సబ్‌లైమ్ టు బి డ్రాగ్డ్ ఇంటూ దిస్ రెచెడ్ బిజినెస్" అనేదో అంటాడు శ్రీపతి ఓ చోట; "అంతుందా," అనుకున్నాన్నేను.) స్త్రీ అవయువాల వర్ణనకు ప్రబంధకాలపు తుప్పుపట్టిన పదాల జోలికి పోకుండా బొడ్డుకి సింపిల్‌గా బొడ్డు అనీ, చనుగుబ్బల్ని ఎంచక్కా చనుగుబ్బలే అనీ వాడడం హాయిగా వుంది. కొన్ని క్రియలకు వుండే అనవసరమైన సాగదీతలు కత్తిరించి, చిర్నవ్వు నవ్వడాన్ని "చిర్నవ్వి" అనీ, స్నానం చేయడాన్ని "స్నానించి" అనీ క్లుప్తీకరించడమూ బానే అనిపించింది. మరైతే సమస్య ఎక్కడ? చదివినంత సేపూ ఏదో కొడుతూనే వుంది. "ఇంకో పది పేజీలు గడిస్తే చాలు, పుస్తకాన్ని పక్కన పెట్టేస్తావు చూడు నువ్వు; పందెమా?" అని అంతరాత్మ అనుక్షణం బెదిరిస్తూనే వుంది.

అసలు రచయిత అవుట్‌లుక్‌తోనే—అంటే అతను చుట్టూ ప్రపంచాన్ని స్వీకరించే విధానంతోనే—ప్రపంచం పట్ల అతని దృక్పథంతోనే—నాకు ఎక్కడో ఇబ్బంది వున్నదనుకుంటా. అదేమిటన్నది యింకా స్పష్టంగా తెలీదు. బహుశా ఈ పుస్తకాన్ని పూర్తి చేయగలిగితే తెలియొచ్చేమో. అసలు దీన్ని పూర్తి చేయగలగటమంటూ జరిగితే, ఆ ప్రయాసలో నాకు సాయం వచ్చేది, అరవై-డెబ్భై దశకాల పట్ల నాకున్న గమ్మత్తు నోస్టాల్జియా మాత్రమే.

పాత్రలతో మరో ఇబ్బంది: నేను ఇప్పటివరకూ చదివిన మూడు అధ్యాయాల్లోనూ పాత్రలు పుట్టలోంచి చీమల్లా ఒకదాంతర్వాతొకటి పుట్టుకొస్తూనే వున్నాయి. గుర్తు పెట్టుకొనేందుకు ఓపికను మించిన ఏకాగ్రత కేటాయించాల్సి వస్తుంది. పైగా పాత్రల వర్ణన వరకూ బానే వుంది; కానీ పాత్రల పుట్టుపూర్వోత్తరాలు వాళ్ళ కులాలు, తండ్రుల పేర్లు, తండ్రుల ఉద్యోగ ఉపాధులు ఆర్థిక స్థితిగతులతో సహా చెప్పడం అవసరమా అనిపించింది. రచయిత కేవలం వాస్తవికతా భ్రమను సాధించడానికి (verisimilitude కోసం) ఇలా ఇబ్బడిబుబ్బడిగా వివరాలు ధారపోస్తున్నాడా; లేక ప్రస్తుతానికి వూళ్ళూ, పేర్లూ, ఉద్యోగాలుగా మాత్రమే వున్న ఈ కార్డ్‌బోర్డు తండ్రి పాత్రలన్నీ నవలలో మున్ముందు ఎక్కడైనా సందర్భానుసారం చైతన్యాన్ని సంతరించుకుంటాయా అన్నది అర్థం కావడం లేదు. కేవలం వాస్తవికతను ప్రతిఫలింపజేయడానికే ఇన్ని నిర్జీవ వివరాల్ని కుప్పపోయవలసి వస్తే అది రచయిత అశక్తతకు తార్కాణం అంటాడు జేమ్స్‌ వుడ్. దాదాపుగా దీనికే అతను "హిస్టీరికల్ రియలిజం" అని ఓ పేరు కూడా పెట్టాడు. అయితే, అతను ఉదహరించిన రచయితలందరూ పాత్రల్ని వాస్తవికంగా సృజించే సామర్థ్యం లేక, దాన్ని కప్పిపుచ్చుకునేందుకు, తమ రచనల్లో ఇలాంటి డొల్ల వివరాల్ని ధారాళంగా వెదజల్లి దానికి మేజిక్ రియలిజం అంటూ వల్లకాడంటూ రకరకాల ముసుగులు తొడిగి తప్పించుకుంటారు. చండీదాస్ విషయంలో మాత్రం ఈ వివరాల ధారపోత కథకో వాస్తవిక వాతావరణాన్ని కల్పించడానికే అన్నట్టు వుంది. అయితే ఏ పాత్రనీ త్రీ డైమన్షన్ లోకి వెళ్ళే వీలు కల్పించకుండా వెల్లువెత్తిస్తున్న ఈ పాత్రల పరంపరతో  రచనలో గాఢత పలచబడిపోతుంది. వంశీ "పసలపూడి కథలు"లోనూ ఇలాగే కేవలం వాతావరణ కల్పన కోసం అవసరానికి మించి కుప్పపోసిన అడ్డగోలు వివరాలు చిర్రెత్తించాయి.

ఇవన్నీ వదిలేస్తే ఇప్పటివరకూ చదివినంతలో "అనుక్షణికం" హిమజ్వాలతో పోలిస్తే మెరుగ్గానే తోస్తోంది; కథనంలో పరిణతి ఉంది. రచయిత కాస్త సాయపడితే పుస్తకం పూర్తి చేసేయగలననిపిస్తోంది. హెల్ప్ మీ చండీదాస్!